اثر پرایمینگ بذر بر رشد گیاهچه و عملکرد دانه ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) در تیمارهای زمان کاشت

به منظور ارزیابی بنیه بذر و عملکرد دانه سه رقم گندم نان بهاره در تیمارهای پرایمینگ بذر و زمان کاشت، سه آزمایش در شرایط آزمایشگاه و مزرعه در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. در آزمایش اول، اثر هفت مدت خیساندن بذر به روش هیدروپرایمینگ (صفر، 6 ، 8 ، 10 ، 12 ، 14 و 16 ساعت) بر ویژگی­های جوانه­زنی و رشد گیاهچه ارقام گندم استار، چمران و فونگ در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش دوم، ویژگی­های بیوشیمیایی و فعالیت آنزیمی در بذرهای پرایم شده در سه مدت زمان 6 ، 8 و 10 ساعت اندازه­گیری شدند. در آزمایش سوم اثر سه زمان کاشت 21 آبان، 19 آذر و 17 دی (به ترتیب؛ نسبتا زودهنگام، بهینه و دیرهنگام) و پرایمینگ بذر بر عملکرد ارقام گندم به صورت کرت‌های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش اول نشان داد که پرایمینگ بذر  به مدت 8 ساعت، خیساندن بیشترین اثرات مثبت را بر بهبود بنیه بذر ارقام گندم داشت. نتایج آزمایش دوم نشان داد که با افزایش مدت پرایمینگ تا 10 ساعت، فعالیت آنزیم آلفاآمیلاز و محتوای قندها و پروتئین­های محلول در بذر، افزایش یافت. افزایش محتوای مالون دی آلدئید و ناکافی بودن فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان (افزوده نشدن فعالیت آنزیم با افزایش مدت زمان پرایمینگ یا کاهش فعالیت آنزیمی) در تیمار 10 ساعت پرایمینگ نسبت به تیمار 8 ساعت، مشاهده شد. همبستگی فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان با ویژگی­های جوانه­زنی و رشد گیاهچه مثبت و معنی­دار بود. نتایج آزمایش مزرعه­ای نشان داد که تیمارهای پرایمینگ بذر باعث بهبود 3/2 درصدی سبزشدن بوته­ها و کاهش زمان سبز شدن تا 4/1 روز، نسبت به شاهد، شدند. اثر متقابل زمان کاشت و رقم نشان داد که تأخیر در کاشت، بیشترین و کمترین تأثیر را از نظر عملکرد دانه به ترتیب در رقم دیررس استار (با حداکثر عملکرد 8/6421 کیلوگرم در هکتار) و رقم زودرس فونگ (با حداکثر عملکرد 0/5441 کیلوگرم در هکتار) داشت. تیمار پرایمینگ باعث 7 درصد افزایش در عملکرد دانه کلیه ارقام گندم نسبت به تیمار شاهد شد. بیشترین عملکرد دانه از تیمار پرایمینگ بذر و رقم چمران (7/5699 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که مدت زمان مناسب پرایمینگ بذر، در بهبود سبز شدن گیاهچه در زمان‌های کاشت­ دیرهنگام، به دلیل دمای پایین­تر هوا در دوره کاشت تا سبز شدن، مؤثرتر است.